Ze szkolnego pamiętnika: „Ku pamięci, mięci kupa, wpisał się Alojzy Dupa”

Zbiór wpisów właścicielka opatrywała najczęściej apelem o następującej treści: „Proszę mile się wpisywać, tylko kartek nie wyrywać, bo karteczki się gniewają, gdy je dzieci wyrywają”. Kilka innych podesłała mi moja siostra. Mój ulubiony jest ten: „Na górze róże, na dole dęby, kto cię nie kocha, temu daj w zęby”. Od frazy „na górze róże” zaczyna się wiele wpisów, że przytoczę ten z bzem: „Na górze róże, a na dole bez, niech twoje życie płynie bez łez” oraz mój ulubiony „Na górze róże, na dole schab, my się kochamy jak Flip i Flap”.

Powiedz mu „Stary, odwal się”

Oprócz częstych apeli o pamięć („Bądź gwiazdeczką na niebie, płyń w niebieskiej fali, nie zapomnij o mnie, choć będziesz w oddali”), są poważne przemyślenia („Wszyscy się wpisują, a o tym nie wiedzą, że twój pamiętniczek czarne myszki zjedzą”), a wiele wpisów ma charakter życiowych rad. Na przykład: „Na stole dziennik, pod stołem klucz, nie kochaj chłopców, tylko się ucz”, albo: „Gdy jakiś chłopiec w szkole powie ci »Beatko, kocham cię«, to ty z uśmiechem podnieś głowę i powiedz »Stary, odwal się«. Zdarzały się też przewrotne wyznania: „Ja cię lubię tylko troszkę jak kogucik swą kokoszkę, bo kogucik swą kokoszkę lubi tylko troszkę” lub „Na małym okręcie zerwała się linka, wszyscy powiadają, rześ ładna dziewczynka” (pisownia oryginalna).

Zdecydowana większość z nich opatrzona jest imieniem i nazwiskiem, ale zdarzają się podpisy o treści: „Data i nazwisko poszło na pastwisko”. Widziałem też wpis informujący „Na ostatniej stronie wpisał się mąż żonie, nic nie narysował, bo dzieci pilnował”, choć nie znajdował się na ostatniej stronie, a autorem nie był wcale zakochany chłopak, tylko koleżanka z klasy. Niektóre wpisy były uzupełniane o tak zwany „sekret”, umieszczany pod zagiętym rogiem karteczki. I wcale nie chodziło o to, żeby nikt go nie przeczytał. Kto dał się ponieść ciekawości, dowiadywał się, że „Kto zagląda tak wygląda”, albo czytał radę: „Nie zaglądaj do kieliszka, bo tam siedzi mała myszka” lub łapał a raczej łapała „Sto buziaków od chłopaków”.

Mało prawdy, dużo krzyku

Zdecydowanie poważniej podchodzili do tych wpisów nauczyciele, którzy usiłowali przemycić w nich jakieś głębsze myśli, często posiłkując się wieszczami: „Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga, łam czego rozum nie złamie. Młodości, orla twych lotów potęga, a jako piorun twe ramię”. Idąc chyba w ich ślady młodzi licealiści traktowali je bardzo serio. Cytuję z pamiętnika Janiny Przybysławskiej, która we wrześniu 1958 roku rozpoczęła naukę w konińskim liceum: „Gdy Cię ktoś zrani boleśnie, a w sercu pozostanie blizna, więc nie rozpaczaj. Więcej cierpiała nasza Ojczyzna”. Inne w tym tonie: „Stań się ozdobą rodzinnej ziemi, bądź matki i ojca pociechą, nie szukaj szczęścia między innymi, bo szczęście znajdziesz pod polską strzechą”

Wpisy te wiele mówią o sposobie myślenia i przeżywania rzeczywistości przez tamto pokolenie: „Śmiej się przy ludziach, płacz tylko w ukryciu, bądź lekka w tańcu, lecz nigdy w życiu”, „Jest coś w życiu, co popłaca, co nie zwiedzie, nie oszuka, a tym celem szczera praca, a tą pracą jest nauka”. Ale obok patosu („Młodość szczera nie umiera, serce moje kocha twoje, kochać będzie w ciemnym grobie, nie zapomnę ja o Tobie”) nie brak w ówczesnych pamiętnikach lżejszych refleksji: „W każdym prawie pamiętniku mało prawdy, dużo krzyku, wciąż te wiersze oklepane, z różnych książek odpisane. Ja zaś proszę tylko skromnie: nie zapomnij nigdy o mnie. A wśród smutku i wesela znajdziesz we mnie przyjaciela”.

Gustaw i Kasia Ballou

Skoro już sięgnąłem do wspomnień sprzed pół wieku, chciałbym jeszcze przypomnieć, jak wyglądały wtedy ferie zimowe. Otóż w roku szkolnym 1972/1973 zaczynały się one od piątku 22 grudnia 1972 i kończyły w niedzielę 6 stycznia 1973. To znaczy formalnie kończyły się w sobotę, bo wtedy w ten dzień również chodziliśmy jeszcze do szkoły (w Polsce pierwszą wolną sobotę mieliśmy dopiero 21 lipca 1973 roku). Istotne jest co innego. Otóż zimowe ferie trwały wtedy dwa tygodnie i obejmowały całe święta Bożego Narodzenia. I na tym koniec.

Nie mieliśmy wtedy smartfonów, magnetowidów, odtwarzaczy DVD ani telewizji streamingowej. Pięćdziesiąt lat temu oglądaliśmy w Koninie tylko jeden program, bo drugi jeszcze do naszego miasta nie docierał. I nawet jeśli nie było śniegu, nie mogliśmy spędzać całego czasu przed telewizorem, bo nie mieliśmy co oglądać. Choć zapewniam, że gdybyśmy mieli takie możliwości jak dzisiaj, to byśmy oglądali. A tak to codziennie o dziewiątej rano były teleferie z jednym filmem pełnometrażowym dla dzieci i młodzieży, między innymi z wytwórni Walta Disneya, a po południu telewizyjny festiwal widowisk lalkowych dla dzieci. Co jakiś czas puszczali nam kreskówki z Bolkiem i Lolkiem i węgierskim Gustawem. Poza tym oglądaliśmy to samo co dorośli: czwartkową sensacyjną Kobrę, film z Flipem i Flapem, western „Kasia Ballou” i seriale: „Jak rozpętałem II wojnę światową”, „Hrabina Cosel” i „Chłopi”. Wtedy też ukazał się pierwszy odcinek „Spotkania z balladą”.