Powstanie Wielkopolskie i rajd konińskich żołnierzy na niemieckie pogranicze

Nie było powstania wielkopolskiego w Koninie ani w żadnym z powiatów wschodniej Wielkopolski, ale żyli tu wielkopolscy powstańcy. Dzięki listom, jakie niektórzy z nich napisali pół wieku temu, możemy dzisiaj przypomnieć ich opowieści. I pewną mało znaną wyprawę konińskich żołnierzy z początku 1919 roku na niemieckie pogranicze.

Powstanie Wielkopolskie wybuchło nazajutrz po przyjeździe do Poznania Ignacego Paderewskiego, znanego na całym świecie pianisty i dzięki temu skutecznego orędownika polskiej niepodległości. Wywołali je tak naprawdę sami Niemcy, usiłując nie dopuścić do wizyty w stolicy Wielkopolski znakomitego wirtuoza a potem ją utrudnić jak to tylko możliwe. Bali się, że rozbudzi wśród Polaków nastroje niepodległościowe. Eskalowali napięcie tak dalece, że wieczorem 27 grudnia 1918 roku padły pierwsze strzały. Tego samego dnia do pierwszych starć doszło również poza stolicą prowincji poznańskiej, jak była nazywana wielkopolska (razem z zachodnimi Kujawami) część Cesarstwa Niemieckiego.

Listy powstańców

W 1807 roku Prusy oddały wschodnią część Wielkopolski, w tym powiaty kaliski i koniński, które ostatecznie znalazły się w zaborze rosyjskim i Powstanie Wielkopolskie ich już nie objęło. Ale to nie znaczy, że koninianie czy mieszkańcy tego oraz sąsiednich powiatów nie brali w nim udziału. W 1918 roku powiat koniński bezpośrednio sąsiadował z ówczesnymi pruskimi powiatami (il. 1) Strelno (Strzelno) i Mogilno a słupecki z powiatami Witkowo i Wreschen (Września).

I właśnie mieszkańcy sąsiadujących z nimi gmin trafiali do powstańczych oddziałów. Jednym z nich był pochodzący z Łuszczewa – dzisiaj w gminie Skulsk - Ignacy Buszkiewicz. Wiemy o tym z listu, jaki napisał do uczniów Szkoły Podstawowej nr 8 w Koninie, która w 1970 roku przygotowywała się do przyjęcia imienia Powstańców Wielkopolskich. Miał 19 lat, kiedy przyłączył się do powstańczego oddziału, który formował się w Kruszwicy, odległej od jego rodzinnej miejscowości zaledwie o 20 kilometrów.

Przyszli z armii... niemieckiej

„Po otrzymaniu broni i częściowo umundurowania niemieckiego ruszyliśmy na Inowrocław, wypędzając zeń Niemców. Po Inowrocławiu ruszyliśmy na walki wyzwoleńcze, kierując się na Złotniki Kujawskie, Brzozę, Łabiszyn, Dąbrówkę, Opoki, Tarków, Zagajewice, Rojewo, Gniewkowo i po wypadzie pod Bydgoszcz ruszyliśmy w stronę Nakła. Trzon naszej jednostki tworzyli byli żołnierze niemieccy narodowości polskiej, ponieważ posiadali wyszkolenie bojowe i z nich rekrutowali się nasi dowódcy, jak dowódca naszej kompanii por. Mieczysław Słabęcki”.

Wspomniana wyżej bitwa o Inowrocław rozegrała się 5 stycznia 1919 roku, natomiast tego samego dnia po zmierzchu powstańcy zaatakowali i do rana opanowali poznańskie lotnisko Ławica, do czego znacząco przyczynili się Polacy służący w ławickich oddziałach. Razem z lotniskiem w ręce zwycięzców trafił cały sprzęt lotniczy i ponad trzysta samolotów, które znacząco wzmocniły siłę militarną polskich oddziałów.

Z powstania prosto na bolszewików

W Poznaniu przyłączył się do powstania Telesfor Kukułka (fot. 2). Choć pochodził z Pniew, w chwili otrzymania przepustki znajdował się w stolicy Wielkopolski. Uniesiony panującym na ulicach entuzjazmem przyłączył się do powstania. Do domu wrócił dopiero dwa lata później, po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej, bo właśnie na front wschodni została skierowana jego jednostka wojskowa zaraz po odzyskaniu Wielkopolski.