Absolwent konińskiego powszechniaka odbijał „Rudego” pod Arsenałem

5 sierpnia oddział podporucznika „Giewonta” wziął udział w ataku na obóz przy ul. Gęsiej. Wspominany wyżej Bogdan Celiński tak opisał tę batalię:

„Pluton »Felek« atakuje z lewej, z prawej pluton »Alek«, a środkiem idzie »Giewont« ze swoimi chłopcami. Podjeżdża czołg. Jesteśmy po prawej stronie »Gęsiówki«. Czołg jedzie ulicą Gęsią, skręca w lewo, rozwala bramę i wjeżdża dalej. Po tym byłem w środku, ale nie w pierwszej linii. Pierwsza linia to był czołg. Tam z tej strony wpadli ci od »Giewonta«, potem zaraz my i tam byli uwolnieni ci Żydzi (mowa o 348 żydowskich więźniach obozu - dop. RO). No to było wydarzenie. Była eksplozja radości tych Żydów. Byliśmy w entuzjastycznym nastroju. Wydarzenie rzeczywiście dużej miary, dlatego że »Radosław« się bał, że będą za duże straty w ataku na uzbrojony obóz »Gęsiówki«. Okazało się, że tylko jeden został zabity i to tylko dlatego, że za wcześnie wpadł”.

Ocalały trzy osoby

Po wycofaniu się na Stare Miasto kompania „Giewonta” uczestniczyła w ciężkich walkach o Stawki, a w kolejnych dniach broniła szpitala Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej. W nocy z 21 na 22 sierpnia oddział wziął udział w walkach o Dworzec Gdański, które są uważane za najbardziej krwawe i dramatyczne w historii całego Powstania Warszawskiego. Po krótkim odpoczynku żołnierze zostali skierowani na północny odcinek obrony Starego Miasta i 26 sierpnia wzięli udział w udanej akcji odbicia PWPW, a potem bronili zdobytych pozycji.

„Powstańczy szlak bojowy ppor. »Giewonta« i 3. kompanii batalionu »Zośka« kończy się na ul. Zakroczymskiej 7, gdzie 30 sierpnia 1944 r. prawie wszyscy jej żołnierze giną w czasie nalotu”. - Takim zdaniem kończy się biogram Władysława Miłosława Cieplaka na stronie 1944.pl.

„Miłek, ten kochany, pogodny Miłek mówiący często: »staraj się być przy mnie, bo mnie się nic nie stanie« – ten Miłek nie żył”. - Napisał po wojnie Stanisław Broniewski „Orsza”.

Razem z 27-letnim dowódcą kompanii pod gruzami zginęło 27 żołnierzy. Z oddziału ocalały tylko trzy osoby. Dzisiaj w tym miejscu znajduje się pamiątkowy kamień (fot. 4). Po wojnie ppor. Władysław Cieplak został ekshumowany i pochowany w Kwaterach Wojennych Batalionu AK „Zośka” na Powązkach (fot. 5, 6). Za swoją postawę i służbę odznaczony został Orderem Virtuti Militari V klasy i dwukrotnie Krzyżem Walecznych.

Ponad 20 powstańców z Konina

O jego istnieniu i związkach z Koninem dowiedziałem się od Agnieszki Cubały, autorki książki „Wielkopolanie ’44”, która właśnie się ukazała. Nie zdołałem zmieścić w tym skromnym artykule wszystkiego, co napisała na temat wojennych losów Władysława Miłosława Cieplaka. Ale nie tylko dla ich uzupełnienia zachęcam czytelników Konińskich Wspomnień do sięgnięcia po tę pozycję. Agnieszka Cubała ustaliła bowiem aż czterdzieścioro mieszkańców naszego regionu, którzy brali udział w Powstaniu Warszawskim. Ponad połowa z nich urodziła się w Koninie, a pozostali w takich między innymi miejscowościach ówczesnego powiatu konińskiego jak Gosławice, Kleczew, Ksawerów, Piaski, Sławsk, Wilczyn, Władysławów, Wrąbczyn i Żelazków. Są tam wymienieni bracia Jerzy i Antoni Nawrotkowie oraz Jerzy i Zygmunt Laube, jest Władysław Ciesiołkiewicz, Eryk Rosin, Zenon Rosocha i wielu innych.

Lista nie jest kompletna, bo w książce zabrakło choćby Danuty i Henryka Winczewskich, co pokazuje, jak wiele postaci i faktów historycznych wciąż nam umyka, ale zaręczam, że „Wielkopolanie ’44” to pasjonująca lektura.

Źródła:

Agnieszka Cubała. Wielkopolanie ’44, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2022

oraz: armiakrajowa.org.pl; 1944.pl/powstancze-biogramy; facebook.com/powstanczebiogramy/

Fot. 1: armiakrajowa.org.pl

Fot. 2: Bundesarchiv

Fot. 3: Zdjęcie z planu filmu Akcja pod Arsenałem, źródło: Wikipedia

Fot. 4-6: Archiwum prywatne Agnieszki Cubały

Agnieszka Cubała jest autorką licznych książek o Powstaniu Warszawskim: „Ku wolności… Międzynarodowe, polityczne i psychologiczno-socjologiczne aspekty Powstania Warszawskiego”; „Sten pod pachą, bimber w szklance, dziewczyna i… Warszawa. Życie codzienne powstańczej Warszawy”; „Skazani na zagładę? 15 sierpni a 1944 Sen o wolności a dramatyczne realia”; „Igrzyska życia i śmierci. Sportowcy w Powstaniu Warszawskim”; „Miłość’44”; „Piaseczno’44. Miasto i ludzie”; „Kobiety’44”, „Warszawskie dzieci’44”,

Opracowała hasła autorskie do „Wielkiej Ilustrowanej Encyklopedii Powstania Warszawskiego”, konsultowała dwa rozdziały polskiej edycji książki Normana Davisa „Powstanie’44”; współpracowała z Muzeum Powstania Warszawskiego  przy realizacji prac nad ekspozycją stałą placówki. Za popularyzację tematu podczas Targów Książki Historycznej dwukrotnie otrzymała prestiżową nagrodę Klio (nazywaną Noblem dla historyków), a także odznakę „Zasłużony dla Warszawy”.

W lipcu 2022 roku ukazały się jej dwie nowe książki: „Artyści’44” i „Wielkopolanie’44”.